Ο κόσμος χρειάζεται την επιστήμη και η επιστήμη τις γυναίκες
Η 11η Φεβρουαρίου αποτελεί τη Διεθνή Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη. Η μέρα αυτή καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το Δεκέμβρη του 2015. Το μήνυμα που θέλει να περάσει ο ΟΗΕ μέσα από την ημέρα αυτή είναι «να σπάσουμε τα στερεότυπα να ενθαρρύνουμε και να υποστηρίζουμε τα κορίτσια και τις γυναίκες να αξιοποιούν πλήρως το δυναμικό τους ως επιστημονικοί ερευνητές και καινοτόμοι».
Γράφει η Ελένη Κουρκούνη BSc, MSc,
Επικεφαλής Βιοστατιστικός, CLEO
Παρόλο που οι γυναίκες τα τελευταία χρόνια έχουν σημειώσει τεράστια πρόοδο ως προς την αύξηση της συμμετοχής τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται σε αρκετούς επιστημονικούς τομείς. Σύμφωνα με Επιστημονική Έκθεση της UNESCO, μόνο το 33% των ερευνητών είναι γυναίκες, παρά το γεγονός ότι αντιπροσωπεύουν το 45% και το 55% των φοιτητών σε επίπεδο σπουδών Bachelor και Master αντίστοιχα, και το 44% όσων είναι εγγεγραμμένοι σε προγράμματα διδακτορικών σπουδών. Επιπλέον, ενώ το 70% στον τομέα της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας είναι γυναίκες, αμείβονται 11% λιγότερο από τους άνδρες ομολόγους τους.
Η παγκόσμια υγειονομική κρίση, από το 2020 με την έναρξη της πανδημίας και έπειτα, έθεσε περαιτέρω ανισότητες ειδικά για τις γυναίκες επιστήμονες στα πρώτα στάδια της καριέρας τους. Κυρίως λόγω της τηλεργασίας/ τηλεκπαίδευσης και των αυξημένων αναγκών φροντίδας που επωμίζονται οι γυναίκες.
Οι γυναίκες στον τομέα της υγείας
Υπάρχουν πολλά ιστορικά παραδείγματα γυναικών που καινοτόμησαν στον τομέα της υγείας. Το επίπεδο όμως συμμετοχής των γυναικών στην ιατρική, ιδιαίτερα στους τομείς της χειρουργικής και των οικογενειακών γιατρών, βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με τους άντρες και ποικίλλουν ανάλογα με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση και τη γεωγραφία. Από την άλλη, οι γυναίκες κυριαρχούν σε επαγγέλματα όπως νοσηλευτές, φροντιστές ή άλλα συναφή των επαγγελματιών υγείας.
Ενώ οι περισσότερες χώρες του κόσμου από τον προηγούμενο αιώνα παρέχουν ίση πρόσβαση στην ιατρική εκπαίδευση, δεν έχουν καταφέρει να διασφαλίσουν ίσες ευκαιρίες απασχόλησης και ισότητα των φύλων σε όλες τις ιατρικές ειδικότητες. Στην Ελλάδα, ενώ η έμφυλη ισότητα στους φοιτητές ιατρικής έχει επιτευχθεί, δεν έχει ακόμα μετατραπεί σε επαγγελματική ισοτιμία, κυρίως κάτω από το βάρος της σύνδεσης επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Οι γυναίκες γιατροί βιώνουν όλους τους στρεσογόνους παράγοντες που αντιμετωπίζουν οι άνδρες συνάδελφοί τους, αλλά αντιμετωπίζουν επιπλέον στρεσογόνους παράγοντες που είναι μοναδικοί για αυτές.
Η ζωή μιας γυναίκας που παράγει κλινικό έργο είναι πολύ απαιτητική. Πλήθος εφημεριών, κυκλικά ωράρια μέσα σε δύσκολες συνθήκες εργασίας, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί από την τρέχουσα πανδημία, χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν οι αυξημένες υπαρκτές βιολογικές ανάγκες σε σχέση με τους άντρες. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τις γυναίκες επιστήμονες στον τομέα της υγείας είναι η μητρότητα. Ο συνδυασμός δηλαδή της αφοσίωσης στην επιστήμη και μια υγιούς προσωπικής-οικογενειακής ζωής. Οι γυναίκες, λόγω μητρότητας και οικογένειας, έχουν να αντιμετώπισουν μεγαλύτερες προκλήσεις για να παραμείνουν αποδοτικές και ανταγωνιστικές στις σημερινές διαμορφωμένες συνθήκες. Παρόλα αυτά δεν είναι λίγα τα παραδείγματα επιτυχημένων γυναικών στην επιστήμη έχοντας κάνει οικογένεια.
Επιπλέον, οι γυναίκες στον τομέα της υγείας είναι πιο ευάλωτες σε υψηλά ποσοστά λεκτικής κακοποίησης και σωματικής επίθεσης από άνδρες ασθενείς, καθώς και από άλλους εργαζομένους στον τομέα της υγείας. Αυτό καθιστά ακόμα πιο δύσκολη την παραμονή σε ένα εργασιακό περιβάλλον και την αφοσίωση στο επιστημονικό έργο. Η έμφυλη βία, η βία κατά των γυναικών από όπου και αν προέρχεται, είτε σε προσωπικό είτε σε επαγγελματικό επίπεδο, αποτελεί φραγμό στην περαιτέρω ανάπτυξη της γυναίκας επιστήμονα και είναι από τα μεγαλύτερα στοιχήματα της σημερινής κοινωνίας που καλείται να ξεπεράσει μέσω της ολόπλευρης παιδείας και των κατάλληλων προτύπων.
Η θέση της γυναίκας είναι παντού, ειδικά στην επιστήμη. Ας την κάνουμε πιο εύκολη!
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, είναι ζωτικής σημασίας η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των φύλων στην επιστήμη και ειδικά και σε τομείς που σχετίζονται με το δημόσιο «καλό», όπως είναι ο τομέας της υγείας. Η ισότητα των φύλων και η ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών θα συμβάλλουν καθοριστικά, όχι μόνο στην οικονομική ανάπτυξη του κόσμου, αλλά και στην επίτευξη των στόχων της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Χρειάζονται συντονισμένες προσπάθειες από την κοινωνία για να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια. Από την προώθηση της πρόσβασης στην μάθηση για όλα τα κορίτσια και τις γυναίκες και την ενθάρρυνση τους να ασχοληθούν με την επιστήμη, μέχρι την αλλαγή κουλτούρας στους εργασιακούς χώρους και την ενίσχυση κοινωνικών προγραμμάτων, όπως αυτά της προστασίας της μητρότητας.
Κάθε κορίτσι έχει το δικό του όνειρο, κάθε γυναίκα τις δικές της προσδοκίες, ας τους δώσουμε την ευκαιρία να πραγματοποιηθούν.
