Μπορούµε να µειώσουµε τις ενδονοσοκοµειακές λοιµώξεις;
Στην Ελλάδα 1 στους 10 νοσηλευόµενους ασθενείς αναπτύσσουν νοσοκοµειακή λοίµωξη, µε αποτέλεσµα περίπου 3.000 Έλληνες πολίτες να χάνουν την ζωή τους κάθε χρόνο. Ο Καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδηµιολογίας Θεοκλής Ζαούτης µιλά στο Capital Health για το πώς µπορεί να µειωθεί ο κίνδυνος των λοιµώξεων.
Πρόσφατη έρευνα που πραγµατοποίησε το “Κέντρο Κλινικής Επιδηµιολογίας και Έκβασης Νοσηµάτων - Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος” (CLEO) έδειξε πως η χορήγηση περιεγχειρητικής αντιµικροβιακής προφύλαξης (ΠΑΠ), σε χρονικό διάστηµα έως 60 λεπτών πριν την χειρουργική τοµή, είναι καίριας σηµασίας για την πρόληψη της εµφάνισης λοιµώξεων στα χειρουργικά τραύµατα ασθενών, ενώ παράλληλα η επιλογή του κατάλληλου αντιβιοτικού καθώς και η χορήγησή του για τη σωστή διάρκεια (συνήθως λιγότερο από 24 ώρες) είναι µείζονος σηµασίας, τόσο για την αποφυγή της ανάπτυξης ανθεκτικών µικροβίων, όσο και για την µείωση του κόστους νοσοκοµειακής περίθαλψης.
Με αφορµή τα ευρήµατα της έρευνας, ο Καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδηµιολογίας και επιστηµονικός υπεύθυνος του κέντρου Θεοκλής Ζαούτης, µιλά στο Capital Health για τη σηµασία της πρόληψης των ενδονοσοκοµειακών λοιµώξεων.
Συνέντευξη στη Βίκυ Κουρλιµπίνη
- Πόσο σοβαρό είναι το πρόβληµα των ενδονοσοκοµειακών λοιµώξεων (ΝΛ) στην Ελλάδα;
Τα προβλήµατα των ενδονοσοκοµειακών λοιµώξεων (ΝΛ) και της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά είναι µείζοντα προβλήµατα στην Ελλάδα και ξεπερνούν το µέγεθος που βλέπουµε στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Στην Ελλάδα, τα δεδοµένα δείχνουν ότι 1 στους 10 νοσηλευόµενους ασθενείς αναπτύσσουν µια λοίµωξη και πολλές από αυτές οφείλονται σε µικρόβια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα περίπου 3.000 Έλληνες πολίτες να χάνουν την ζωή τους κάθε χρόνο και ένα συνολικό κόστος για το ελληνικό σύστηµα υγείας που ανέρχεται σε 1,2 δις ευρώ τον χρόνο.
- Τι είναι η περιεγχειρητική αντιµικροβιακή προφύλαξη (ΠΑΠ) και πως ακριβώς µπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των λοιµώξεων;
Οι λοιµώξεις χειρουργικού πεδίου (ΛΧΠ) είναι η δεύτερη πιο συχνή ενδονοσοκοµειακή λοίµωξη σε ενήλικες και παιδιά αγγίζοντας το 16% του συνόλου των ΝΛ. Οι ΛΧΠ αυξάνουν τη θνησιµότητα, καθώς και το κόστος υγειονοµικής περίθαλψης. Η περιεγχιερητική αντιµικροβιακή προφύλαξη (ΠΑΠ) αναφέρεται στη χορήγηση αντιβιοτικού για την πρόληψη των λοιµώξεων χειρουργικού πεδίου. Η χορήγηση της ΠΑΠ πρέπει να ξεκινά 60 λεπτά πριν την χειρουργική τοµή και να µην έχει διάρκεια µεγαλύτερη των 24 ωρών, δεδοµένου ότι δεν έχει αποδειχτεί ότι η περαιτέρω χορήγηση αντιβιοτικού συµβάλει στην πρόληψη των λοιµώξεων χειρουργικού πεδίου και αντίθετα έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης µικροβίων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά. Επίσης, σύµφωνα µε τις διεθνείς κατευθηντήριες οδηγίες, τα αντιβιοτικά που πρέπει να χορηγούνται είναι συγκεκριµένα ανάλογα µε τον τύπο της χειρουργικής επέµβασης.
- Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από ενδονοσοκοµειακές λοιµώξεις και τι θα πρέπει να προσέχουν ασθενείς και ιατρικό προσωπικό;
Όλοι οι ασθενείς που νοσηλεύονται στο νοσοκοµείο κινδυνεύουν. Περισσότερο όµως κινδυνεύουν οι ασθενείς που ανήκουν σε οµάδες αυξηµένου κινδύνου. Για παράδειγµα, οι ασθενείς που νοσηλεύονται µ ε µονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), σε νεογνολογικές µονάδες, καθώς επίσης και οι ανοσοκατεσταλµένοι ασθενείς (π.χ. ογκολογικοί ασθενείς).
Υπάρχει βιβλιογραφία που συνεχώς µεγαλώνει και υποδεικνύει ότι οι περισσότερες µπορούν να προληφθούν. Η ευθύνη της πρόληψης των ενδονοσοκοµειακών λοιµώξεων βαραίνει κυρίως το ιατρο-νοσηλευτικό προσωπικό, το οποίο θα πρέπει να τηρεί απλές τυποποιηµένες πρακτικές που η βιβλιογραφία έχει αποδείξει ότι προστατεύουν τους ασθενείς από τις ενδονοσοκοµειακές λοιµώξεις. Μία από τις πιο βασικές πρακτικές είναι η συµµόρφωση του ιατρο-νοσηλευτικού προσωπικού µε τους κανόνες υγιεινής των χεριών, η οποία δυστυχώς έχει βρεθεί να είναι εξαιρετικά χαµηλή τόσο σε χώρες του εξωτερικού, όσο και στην Ελλάδα. Σε αυτά τα πλαίσια, οι ασθενείς µπορούν να µειώσουν τον κίνδυνο να προσβληθούν από ΝΛ απαιτώντας από το ιατρο-νοσηλευτικό προσωπικό να «πλένει τα χέρια του» (υγιεινή των χεριών). Επιπρόσθετα, το ιατρο-νοσηλευτικο προσωπικό οφείλει να εµβολιάζεται κυρίως για τον ιό της γρίπης.
- Πρόσφατα κάνατε µια έρευνα για τα υψηλά ποσοστά λοιµώξεων. Ποιά ήταν τα κυριότερα ευρήµατα της έρευνας και τι σας προβληµάτισε περισσότερο;
Πρόσφατα πραγµατοποιήσαµε έρευνα σε παιδιατρικο νοσοκοµείο των Αθηνών για την αποτύπωση του ποσοστού λοιµώξεων χειρουργικού πεδίου, καθώς και των συνήθων πρακτικών των χειρουργών αναφορικά µε τη χορήγηση ΠΑΠ. Αναφορικά µε το ποσοστό λοιµώξεων χειρουργικού πεδίου τα ευρήµατα ήταν ενθαρρυντικά δεδοµένου ότι βρέθηκε πως λιγότερο από το 1% των παιδιών ανέπτυξε ΛΧΠ. Αναφορικά µε τη χορήγηση ΠΑΠ, τα αποτελέσµατα κατέδειξαν ότι συνολικά, µόνο το 6,2% των παιδιών έλαβε το κατάλληλο αντιβιοτικό για τη σωστή διάρκεια. Πιο συγκεκριµένα, η διάρκεια χορήγησης της ΠΑΠ βρέθηκε να αγγίζει τις 7 ηµέρες κατά µέσο όρο σε αντίθεση µε τις 24 ώρες που συστήνουν οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες.
Στο πλαίσιο αυτό, µε πρωτοβουλία του Κέντρου Κλινικής Επιδηµιολογίας και Έκβασης Νοσηµάτων- Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος (CLEO) πραγµατοποιήθηκε απλή εκπαιδευτική παρέµβαση, κατά την οποία οι υπεύθυνοι χειρουργοί του νοσοκοµείου ενηµερώθηκαν για τα χαµηλά ποσοστά συµµόρφωσης τους µε τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες για την ορθή χορήγηση ΠΑΠ, και έλαβαν αναλυτικό υλικό µε τις απαραίτητες συστάσεις. Κατόπιν αυτής της απλής και κυρίως ανέξοδης παρέµβασης, οι µετρήσεις επαναλήφθηκαν και τα ευρήµατα ήταν εντυπωσιακά. Η σωστή χορήγηση ΠΑΠ υπερ-δεκαπλασιάστηκε, αγγίζοντας σχεδόν το 80%. Παράλληλα, θα πρέπει να τονιστεί ότι η ορθότερη χορήγηση της ΠΑΠ δεν οδήγησε σε αύξηση της εµφάνισης ΛΧΠ, που ενδεχοµένως να αποτελούσε και το κίνητρο («άγχος») των χειρουργών για παρατεταµένη χορήγηση των αντιβιοτικών.
- Πόσο σηµαντικό είναι το κοµµάτι της ενηµέρωσης των ασθενών;
Όπως προκύπτει και από τα παραπάνω, η ενηµέρωση, τόσο των πολιτών, όσο και του ιατρο-νοσηλευτικού προσωπικού είναι ιδαίτερα σηµαντική, τόσο για την πρόληψη των ενδονοσοκοµειακών λοιµώξεων, όσο και για την ορθότερη χρήση των αντιβιοτικών.
- Τι µπορεί να προκαλέσει η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών κα τι θα πρέπει να κάνουµε για να θωρακίσουµε τον οργανισµό µας;
Η χρήση των αντιβιοτικών είναι η κύρια αιτία που οδηγεί στην ανθεκτικότητα των µικροβίων στα αντιβιοτικά και περίπου το 50% των συνταγογραφούµενων αντιβιοτικών από τους γιατρούς ειναι ακατάλληλα. Η βασική ενέργεια που χρειάζεται για να τεθεί τροχοπέδη στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας είναι να αλλάξει ο τρόπος µε τον οποίο χρησιµοποιούνται τα αντιβιοτικά, δεδοµένου ότι µας «τελειώνουν» τα αποτελεσµατικά αντιβιοτικά για τη θεραπεία των λοιµώξεων.
* Ο Θεοκλής Ζαούτης είναι Καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδη µ ιολογίας στο Pennsylvania School of Medicine, επικεφαλής της Διεύθυνσης Ειδικών Λοι µ ώξεων στο Νοσοκο µ είο Παίδων της Φιλαδέλφειας (CHOP) και επιστη µ ονικός υπεύθυνος του Κέντρου Κλινικής Επιδη µ ιολογίας & Έκβασης Νοση µ άτων - Ίδρυ µ α Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα (CLEO)
